به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان بسیج علمی،پژوهشی و فناوری مازندران،رجایی بخارایی در سال ۱۲۹۵ در مشهد به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همان شهر به پایان رساند. از دانشکده کشاورزی کرج فارغالتحصیل شد و به استخدام دولت درآمد. سپس به مشهد مراجعت کرد و از محضر «ادیب نیشابوری» کسب فیض کرد.
رجایی بخارایی پس از چندی به تهران آمد و تحصیلات عالی خود را در رشته حقوق تا دوره کارشناسی و سپس در ادبیات فارسی تا درجه دکترا ادامه داد و به تدریس در دانشگاه تبریز پرداخت. در سال ۱۳۳۹ به دانشکده ادبیات مشهد رفت و در سال ۱۳۴۲ ریاست این دانشکده را عهده دار شد. او در سال ۱۳۴۸ از خدمت در دانشگاه مشهد بازنشسته شد.
رجایی بیش از ۳۰ سال عمر و اهتمام خود را برای تربیت شاگردانی صرف کرد که بسیاری از آنها خود بعدها از بزرگان آموزش و پژوهش کشور شدند. تربیت شاگردانی چون «محمدرضا شفیعی کدکنی»، «حمید زرین کوب» و «محمدجعفر یاحقی» نشان دهنده خدمت والا و همت ارزنده رجایی بخارایی به ادبیات معاصر ایران است.
**رجایی بخارایی و آثارش
رجایی آثار برجسته ای را از خود برجای گذاشته است. از آثار تحقیقی او می توان به «فرهنگ اشعار حافظ»، «خلاصه شرح تعرف»، «پلی میان شعر هجایی و عروض فارسی»، «یادداشتی درباره لهجهی بخارایی» اشاره کرد. همچنین در زمینه تصحیح آثار نیز می توان از «رونق المجالس» و «بستان العارفین» یاد کرد. رجایی بخارایی سال ۱۳۵۷ رخت از جهان بربست و در مشهد مقدس به خاک سپرده شد.
**فرهنگ اشعار حافظ
رجایی بخارایی، یکی از مشعل های فروزان دانش، ادب و فرهنگ بود که بیش از ۴۲ سال از ۶۲ سال عمر پربار خود را در راه اعتلای ادبیات ایران گذاشت. او به عرفان و شاعران عارف ایرانی به ویژه «مولوی» و «حافظ» دلبستگی فراوان داشت. از این روی رساله دکتری خود را نیز به شرح اصطلاحات عرفانی دیوان حافظ اختصاص داد.
رجایی بخارایی معتقد بود که حافظ در ادبیات، مانند میناگری است که صدها طرح، رنگ، مفهوم و حماسه را با مهارتی کم نظیر در کنار هم نهاده و ترکیبی شگرف از شعر، شعور و هنر را به وجود آورده است. چنان که اگر کسی صدها بار اشعار حافظ را بخواند در مطالعه دوباره آن نیز به زیبایی های نابی پی می برد و مسرور می شود.(۱)
رجایی بخارایی در کتاب فرهنگ اشعار حافظ، فرهنگنامه اصطلاحات عرفانی حافظ را به ترتیب الفبایی آورده است و سعی کرده شرح مفید و ارزنده ای درباره هر یک از واژگان و اصطلاحات ارایه کند.
**سرودن شعر
رجایی بخارایی همچنین شعرهای زیبایی را سروده که به کارگیری کلمات خاص شعری از ویژگی های شعری اش است. برخی معتقدند که او در بسیاری از اشعارش، از سبک شعری «ملک الشعرای بهار» تاثیر پذیرفته است.(۲)
از برخی اشعاری که وی سروده است می‌توانیم به نگاه ارزشمند او پی ببریم. به عنوان مثال وی گفته است؛ غیر تحصیل فضائل هدفی نیست مرا / نه پی مال و منالم و نه پی جاه و جلال/ نظرم با همه دشواری ره جز این نیست / گر موفق شوم و مرگ دهد وقت و مجال. (۳)
**نقد و بررسی
به باور بیشتر منتقدان ادبی، رجایی بخارایی ادبیات را خوب می شناخت و دارای ذهن فلسفی بود. «محمد جعفر یاحقی» نویسنده و پژوهشگر برجسته ادبیات بر این باور است که جایگاه رجایی بخارایی در تاریخ دانشگاه ادبیات مشهد بی بدیل است. او برای نخستین بار دستگاه های مجهز فیلمبرداری از نسخه های خطی را به مشهد آورد و علاوه بر پایه گذاری فرهنگستان آستان قدس رضوی، چندین کتابخانه اقماری را نیز راه اندازی کرد. توجه او به ترجمه های فارسی قران کریم در آستان قدس، باعث تشکیل هسته اولیه کتابخانه عظیم و ملی آستان قدس شد و او با این کار اهتمام کرد تا تمام واژه های سره فارسی موجود در ترجمه های قدیمی قرآن کریم به صورت یک فرهنگ مستقل گردآوری و چاپ شود.
«علی سلطانی» محقق و پژوهشگر ادبیات بر این باور است که تحقیق و پژوهش های قرآنی شخص رجایی بخارایی فراتر از مجموع تحقیقات دانشکده علوم انسانی دانشگاه تهران بوده است. وی همچنین معتقد است که رجایی بخارایی اعتقاد خاصی به استاد «بدیع الزمان فروزانفر» داشت و شخصیت وی از دو بعد علمی و مدیریتی ممتاز بود و دانشگاه ادبیات پس از وی هیچگاه به اوج نرسید.(۴)
به باور بیشتر شاگردان رجایی بخارایی، هدف مندی و عشق به کار از ویژگی های منحصر به فرد او بود. این ادیب برجسته همواره در کلاس های درس خود تربیت انسان با دغدغه های اجتماعی را دنبال می کرد.
*پی نوشت ها
۱- رجایی بخارایی، احمدعلی، فرهنگ اشعار حافظ، انتشارات علمی، سال۱۳۷۵، ص۲
۲- گفت و گویی با «محمدرضا راشد محصل»، «دکتر احمدعلی رجائی بخارائی، معلمی آزاده»، پایگاه خبری دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۰مرداد۱۳۹۵
۳- «خدمات رجایی بخارایی در حوزه نسخ خطی ستودنی است»، خبرگزاری کتاب ایران، ۱۸ اردیبهشت۱۳۹۱
۴- «رئیس انجمن مفاخر فرهنگی: مملکت نباید از اندیشمندان خالی بماند»، خبرگزاری ایرنا، ۱۶آذر ۱۳۹۵
*گروه پژوهش و تحلیل خبری.ایرنا/